Durdurulamayan İnsanlık Cilt 2 // Yuval Noah Harari

OKUMA PARÇASI

BU HİÇ ADİL DEĞİL

“Bu hiç adil değil!”

Bu kelimeleri kaç defa duydunuz? Veya söylediniz? Muhtemelen çok kez.

Bazı insanlar çok zengin. Yüzme havuzlu kocaman saraylarda yaşıyor, özel uçaklarıyla seyahat ediyor ve hiç bulaşık yıkamıyor ya da ev temizliği yapmıyor, çünkü o işleri hizmetçileri yapıyor. Bazı insanlarsa çok yoksul. Tuvaleti bile olmayan kulübelerde yaşıyor, yağmurun altında otobüs bekliyor ve birilerinin bulaşıklarını yıkamaya gidiyor.

Bazı insanlar fazlasıyla güçlü. Kuralları belirliyor, bir sürü büyük nutuk çekiyor ve herkese ne yapması gerektiğini söylüyor. Bazı insanlarsa o kadar da güçlü değil. Onlardan beklendiği üzere, kurallara uymak ve liderleri konuşurken alkış tutmak zorunda. Peki bu adil mi?

Çocuklara devamlı “Büyüyünce ne olmak istiyorsun?” diye soruluyor. Ancak dünyanın dört bir yanındaki pek çok ülkede çocukların pek seçme şansı yok aslında. Başbakan olmak isteyebilirsiniz fakat yoksul bir aileye doğduysanız başkanlık sarayına sadece kapısının önündeki caddeyi süpürecek kadar yaklaşabilirsiniz. Her zaman böyle miydi? İnsanlar en başından beri zengin ve fakir, efendi ve hizmetçi diye ikiye mi bölünmüştü?

Bazı insanlar dünyanın doğal düzeninin böyle olduğunu söylüyor. Nereye bakarsanız bakın, güçlüler yönetirken zayıflar itaat etmek zorunda kalıyor. Geçmişe dair filmler ve bilgisayar oyunları da devasa kalelerde yaşayan, uçsuz bucaksız krallıklara hükmeden ve milyonlarca insana emirler yağdıran krallar ve kraliçelerle dolu.

Ama aslında başlangıçta ne krallar ne de krallıklar vardı, hele milyonlarca nüfusa sahip krallıklar hiç yoktu. Aşağı yukarı on bin yıl önce insanlar nüfusu en fazla birkaç bini bulan küçük kabileler halinde yaşardı.

O zamanlarda bile elbette şef olmak isteyen ve insanlara ne yapacaklarını söyleyen birileri hep olurdu. Ama en büyük kabilelerin şefleri bile çok güçlü değildi. Ortada devasa kaleler inşa etmeye ve uçsuz bucaksız toprakları fethetmeye yetecek kadar insan yoktu. Ayrıca şef çok buyurgan ve rahatsız edici davranırsa insanlar genellikle oradan uzaklaşır ve zorba şefi terk ederlerdi.

Sonra, yaklaşık on bin yıl kadar önce çok garip bir şey gerçekleşti ve her şeyi değiştirdi. Öyle bir şeydi ki, gücü milyonlarca insanın elinden aldı ve sadece birkaç hırslı insanın herkesin üzerinde hâkimiyet kurmasına sebep oldu.

On bin yıl önce ne oldu da bazı insanlar herkesi yönetir hale geldi? Niçin milyonlarca insan birkaç lidere boyun eğmeyi kabul etti? Krallar ve krallıklar nereden çıktı?

Bunun yanıtı duyacağınız en tuhaf hikâyelerden biri.

Üstelik gerçek bir hikâye.