İnsan Sonrası // Rosi Braidotti

OKUMA PARÇASI

GİRİŞ

Öyle ya da böyle, kendinden emin bir biçimde her daim insan olageldim veya sadece insanım, diyemez herkes. Batı’nın toplumsal, siyasi ve bilimsel tarihinin önceki evrelerini bir yana bırakalım, şimdi bile kimileri tam manasıyla insan olarak görülmüyor. “İnsan” derken, Aydınlanma ve mirasından alışık olduğumuz o yaratığı kastediyorsak elbette: “Cogito, Kartezyen Özne, Kantçı rasyonel varlıklar topluluğu veya daha sosyolojik terimlerle, vatandaş, hak sahibi, mülk sahibi vs. olması hasebiyle özne...” (Wolfe, 2010a). Yine de yaygın kabul gören bu terim sağduyunun o iç ferahlatan aşinalığını idame ettiriyor. Türe bağlılığımızı eşyanın tabiatı, verili kabul ediyoruz. Öyle ki İnsan terimi etrafında temel Haklar mefhumu oluşturmaya kadar varıyoruz. Durum bu mudur peki?

Günümüzün muhafazakâr, dini toplumsal kuvvetleri insanı doğal hukuk paradigması içerisine bir kez daha sokmaya çalışadursun, insan kavramı güncel bilimsel ilerlemeler ve küresel ekonominin kaygılarının baskısı altında, her iki koldan sıkıştırılmış durumdadır. Postmodern, postkolonyal, postendüstriyel ve dahi çokça tartışmalı postfeminist koşullar altında, öyle görünüyor ki insan sonrasına geçmiş durumdayız. Sonsuz ve bir yerde keyfi görünen yüklemler dizisinin n. varyasyonu olmanın çok ötesinde, insan sonrası durum türümüz, politikamız ve bu evrenin diğer sakinleriyle ilişkimize dair temel, ortak referans noktasının ne olduğu hakkındaki düşüncemizde nitel bir değişimi beraberinde getiriyor. Bu mevzu, güncel bilim, siyaset ve uluslararası ilişkiler karmaşası içerisinde, tam da insanlar olarak paylaştığımız kimliğin yapılarına dair ciddi sorular ortaya atıyor. Insan dışı, insan-olmayan ve insan-karşıtı, insanlık dışı ve insan sonrasına ilişkin söylemler ve temsiller çoğalıyor ve küreselleşmiş, teknolojinin dolayımına sokulmuş toplumlarımızda üst üste biniyor.

Anaakım kültürde yürütülen tartışmalar, robot bilim, protez teknolojileri, sinirbilimleri ve biyogenetik sermaye üzerine her biri kendi çıkarının peşinde ticari tartışmalardan, trans-hümanizm ve tekno-aşkınlığa dair bulanık yeniçağ görülere dek uzanıyor. İnsanın iyileştirilmesi (human enhancement), bu tartışmaların merkezinde yer alıyor. Akademik kültürdeyse insan sonrası ya eleştirel ve kültürel kuramın yeni sınırı olarak takdir görüyor ya da bir dizi can sıkıcı “post”lar modasının sonuncusu olarak görülüp kendisinden uzak duruluyor. İnsan sonrası, bir zamanlar her şeyin ölçüsü olan “İnsan”ın ciddi bir biçimde yerinden edilme imkânına dair coşku kadar kaygı da doğuruyor (Habermas, 2003). İnsan özneye dair başat görünün ve bu konuda çalışan akademik disiplin olan beşeri bilimlerin muzdarip olduğu hâkimiyet ve anlam kaybının yarattığı yaygın bir endişe hali içerisindeyiz.

Bana kalırsa insan sonrası durumun ortak paydası, bizzat canlı maddenin hayati, kendini örgütleyen ama natüralist olmayan yapısına dair varsayım. Bu doğa-kültür sürekliliği, insan sonrası kuramı üstlenirken paylaştığım başlangıç noktası. Bu postnatüralist varsayım, akabinde, bedenin mükemmelliğinin sınırlarına dair oyunbaz deneylere mi, insan “tabiatına” dair yüzyıllardır süregelen inançların yıkımına ilişkin ahlaki panik haline mi, sömürgeci ve kâra dönük bir genetik ve sinirsel sermaye arayışına mı sebebiyet verir, göreceğiz. Bu kitapta, bu yaklaşımları araştırıp eleştirel bir biçimde ele alırken, insan sonrası öznelliğe dair iddiamı tartışmaya çalışacağım.